Het afgelopen jaar heb ik jullie meegenomen in de ontwikkelingen van het brein van voor de geboorte tot en met de tienerjaren.
Dan zijn we er nog niet, de hersenen ontwikkelen zich nog verder tot en met ruim het 23e levensjaar. Een stuk langer dan dat eeuwenlang gedacht werd.
Er kunnen grofweg drie (vier) ‘ontwikkelgebieden’ worden onderscheiden, namelijk:
> de emotionele ontwikkeling
> de sociale ontwikkeling
> de cognitieve ontwikkeling
(de lichamelijke ontwikkeling)
Iets wat ook vaak gedacht wordt is dat de termen puberteit en adolescentie hetzelfde zijn, maar dat is niet zo. De adolescentie is de gehele periode vanaf circa 10 jaar tot en met circa 22 jaar. De puberteit is een onderdeel van de adolescentie, de beginperiode tussen de 10 en 15 jaar en gaat voornamelijk over de lichamelijke veranderingen. De adolescentie gaat over alle ontwikkelgebieden.
Andere termen die gebruikt worden om leeftijdsperiodes aan te duiden zijn:
– de vroege adolescentie (10-14 jaar)
– de midden adolescentie (14-16 jaar)
– de late adolescentie (16-22 jaar)
Voor het leesgemak gebruik ik met regelmaat ook de term puber, terwijl ik het over de verschillende ontwikkelingsgebieden heb. Wanneer het echt gaat om een bepaalde fase, dan geef ik dit aan met een leeftijdsaanduiding of door het gebruik van vroege-, midden- of late adolescentie.
De komende weken zal ik elke keer een ander ontwikkelingsdomein beschrijven.
Eerst beschrijf ik kort wat er globaal voor ontwikkelingen gaande zijn in het puberbrein, of dus eigenlijk het adolescentenbrein.
Vervolgens richt ik mij op het emotionele ontwikkelgebied, het sociale ontwikkelgebied en het cognitieve ontwikkelgebied (het leren, onderwijs). Bij deze laatste sla ik ook een brug naar wat je als docent of school met al deze informatie kan. Want ‘theoretische kennis is leuk en aardig’, maar het moet natuurlijk ook meerwaarde hebben voor de dagelijkse praktijk.
“Is het nou echt zo dat we te hoge verwachtingen hebben, dat dat puberbrein gewoon echt nog niet mee kán werken? Of is dit een handige nieuwe ‘smoes’ voor al die pubers die weer eens onder verantwoordelijkheden proberen uit te komen?” Wat de meerwaarde van deze inzichten dan is en antwoord op de onder andere hierboven gestelde vraag, lees je in deel IV van deze reeks.
Verder zal ik een aantal situaties en dilemma’s beschrijven die in de thuissituatie vaak voorkomen met een puber in huis. Zoals: uitstelgedrag, afspraken niet nakomen, grenzen opzoeken. Hoe ga je hier als ouders/opvoeders mee om, wat is jouw rol nog?
In dit eerste deel een globale beschrijving van de ontwikkeling van het puberbrein, met een overzicht van de verschillende hersengebieden en specifieke functies.
I. Globale ontwikkeling van het puberbrein
Hoewel de hersenen rond de leeftijd van 6 jaar al voor 95% ‘volgroeid’ zijn, betekent dit absoluut niet dat de hersenen ook al uitontwikkeld zijn! Het lijkt alsof nog maar 5% van de hersenen verder hoeft te ontwikkelen en dat dit dan vast wel in een aantal jaren ‘klaar’ zou moeten zijn, maar dat is niet het geval. Die aangenomen 5% behelst nog steeds groei, snoei en verfijningswerk, waar nog heel wat jaren voor nodig zijn.
| Hersengebied | Functie(s) |
| Hersenstam (Corpus Callosum) | Verbinden van hersenen met ruggenmerg en de linker- en rechterhersenhelft |
| Hypothalamus | Slaap, seksueel gedrag, honger, dorst, hormoonafgifteregulatie |
| Thalamus | Filteren van zintuiglijke informatie en deze doorgeven aan de cortex |
| Kleine hersenen (cerebellum) | Integreren informatie vanuit de zintuigen voor bewegingscoördinatie |
| Amygdala | Emoties |
| Hippocampus | Opslaan feiten en informatie |
| Hersenschors (cortex) | Buitenste laag van rondom het cerebrum |
| Grote hersenen (cerebrum): | |
| Achterhoofd (occipitale) kwab | Visuele informatieverwerking |
| Wandbeen (pariëtale) kwab | Tast zintuigelijke informatieverwerking (huid) |
| Slaap (temporale) kwab | Gehoor, verbaal geheugen, taalfuncties |
| Frontaalkwab | Impulscontrole, beoordelingsvermogen, probleemoplossing, planning, sociaal gedrag, taal en geheugen |
| Prefrontale cortex (voor in de frontaalkwab) | Selecteren, afstemmen gedrag op de situatie |
Dit was even de opfrisser, welke hersengebieden zijn er ook al weer en waar spelen ze een rol bij.
Een hersengebied wat in de adolescentieperiode erg actief is, is de amygdala. Waarover meer in het volgende deel!
Nieuwsgierig en nu alvast meer weten? Stuur een e-mail of plaats een (persoonlijk) bericht op Facebook en vraag om een preview!
Google+